مزاج، کیفیتی است در طب سنتی که همان‌طور که در ذخیره خوارزمشاهی آمده‌است، از مخلوط شدن عناصر چهارگانه در بدن پیدا می‌شود و دارای ۹ قسم است. دانش شناخت مزاج، از مباحث مهم و بنیادین در طب اخلاط است (که در اذهان عامه به «گرمی» و «سردی» معروف است). قدما معتقد بودند مزاج‌ها از واکنش متقابل اجزاء عناصر چهارگانه متضاد، بوجود می‌آیند.
عناصر چهارگانه (عناصر اربعه ، شامل آب باد خاک و آتش هستند.
از واکنش این چهار عنصر دو نتیجه حاصل می‌شود:
1- مزاج معتدل.
2- مزاج نامعتدل.
همچنین گرمی، سردی، تری و خشکی مزاج حاصل قوای اولیهٔ عناصر است.
1- مزاج گرم (آتش )
2- مزاج سرد (خاک )
3- مزاج تر (آب )
4- مزاج خشک (باد )
مزاج بنا بر تقسیم عقلی به دو قسم کلی تقسیم می‌شود :
1- معتدل حقیقی _ این حالت ممتنع است. به این معنی که از هرکدام از اخلاط به نسبت مساوی در عالم خارج در یک بدن وجود داشته باشد محال است و این مثال صرفاً ذهنی است.
2- معتدل فرضی _ که شایسته‌ترین مزاج برای یک موجود است.
چهار مزاج مرکب:
1- مزاج گرم و خشک یا صفراوی.
2- مزاج گرم و تر یا دموی.
3- مزاج سرد و خشک یا سوداوی.
4- مزاج سرد و تر یا بلغمی.
اگر مقادیر عناصر متضاد در ترکیب برابر باشد، مزاج حاصل به اعتدال خواهد رسید؛ ولی اگر نتیجهٔ به دست آمده از ترکیب مقادیر عناصر متضاد در حد وسط نباشد، مزاج حاصل نامعتدل است. هر یک از مزاج‌های بسیط نماد کیفی عنصری از عناصر چهارگانه است.
مزاج‌ها در دو بخش زیر شرح داده می‌شود
1- مزاج گرم و مزاج سرد
2- مزاج تر و مزاج خشک